Қазақстанның мұнай-газ саласы еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму ерекшеліктерін айқындайтын жетекші салалардың бірі. Сондықтан Бас прокуратураның жекелеген батыс БАҚ-тарынан осы салада орын алған заң бұзушылықтар туралы мәліметтердің шындыққа сәйкестігін тексеру нәтижелерін талқылау Мәжілістің Экономикалық реформа және Өңірлік даму комитетінің кеңейтілген отырысында қаралды.
Жиынға Бас прокурордың бірінші орынбасары Берік Асылов, Энергетика вице-министрі Мұрат Жүребеков, Қаржы министрінің Мемлекеттік кірістер комитетінің төрағасы Марат Сұлтанғазиев және "ҚазМұнайГаз" Ұлттық компаниясының басқарма төрағасының орынбасары Данияр Берлібаев қатысты.
Мәжіліс депутаты Павел Казанцевтің депутаттық сауалы бойынша батыс БАҚ-тарында және әлеуметтік желілерде өткізу арналарын монополиялау, мұнай-газ активтерімен мәмілелердің заңсыздығы және салық төлеуден жалтару арқылы Қазақстаннан мұнай мен газ экспорты төңірегінде орын алған сыбайлас жемқорлық бұзушылықтары туралы бірнеше таралымды жарияланымдар тексеруге себеп болды.
Соңғы 10 жыл ішінде батыстық БАҚ-та, сондай-ақ жергілікті баспасөзде мемлекеттік басқару жүйесіне де, елдің бүкіл мұнай-газ саласына көлеңке түсіретін материалдар таратылуда.
Осыған сәйкес, депутаттардың өтініші негізінде еліміздің Бас прокуратурасы Энергетика және Қаржы министрліктерімен бірігіп ағымдағы жылы "ҚазМұнайГаз" ұлттық компаниясының қызметіне тексеру жүргізді. Қазақстан Бас прокуратурасының тексеру нәтижелеріне сәйкес аталған жарияланымдардағы мәліметтер шындыққа сәйкес келмейтіні анықталды.
Атап айтқанда, газға экспорттық бағаларды төмендету, сондай-ақ "ҚазРосГаз" компаниясының Қазақстаннан газ экспорты саласындағы кірістерді жымқыру үшін делдал-компанияларды пайдалануы және сыбайлас жемқорлық жоспарлары туралы ақпарат расталмады. Материалдарды зерттеу барысында прокуратура мұндай мәлімдемелер жалпы саладағы жағдайды түсінбегендіктен пайда болады деген қорытындыға келді.Ресеймен үкіметаралық келісім шеңберінде Қазақстаннан экспортталатын табиғи газдың 90% - дан астамы тең көлемде Қазақстан тарапына қарсы жеткізу тетігі арқылы өтеледі.Мұндай мәмілелердегі жалғыз және тікелей контрагент-ПАО "Газпром".Бұл айырбастау операциялары Қазақстанның ішкі нарығына газ жеткізу болып табылады.
Осы ретте мұндай мәмілелердегі бағаларды Қазақстан Үкіметі реттейді, бұл трансферттік баға белгілеу туралы заңнамаға сәйкес келеді және ел ішіндегі газға ішкі бағаларды ТМД елдері арасында ең төменгі деңгейде ұстап тұруға ықпал етеді.
Энергетика министрлігінің деректері бойынша, ішкі нарықтағы орташа бөлшек сауда бағасы бір текше метр үшін 18,5 теңгеден аспайды, бұл Ресейге қарағанда екі есе аз және Қырғызстанға қарағанда 5 есе аз.
Швейцарлық Vitol нефтетрейдерінің бақылауды монополияландыру және Қазақстаннан мұнай экспортындағы "арыстан үлесін" басып алу үшін әкімшілік ресурсты пайдалануы туралы ақпарат та расталмады. Қазақстанның Бас прокуратурасы алған деректер, біздің елден мұнай экспортындағы Vitol мұнай трейдерлерінің үлесі соңғы 10 жылда 10%-дан аспайтынын көрсетеді, осыған байланысты оның "арыстандық үлесі" туралы айтудың қажеті жоқ.
Теңіз және Қашаған кен орындарындағы қазақстандық мұнай үлесіне келетін болсақ, оны сатып алу рәсімі Vitol-ға "артықшылықты қол жетімділікті" алуына байланысты батыс журналистерінің сынына айналды, онда жағдай жарияланымдарға қарағанда басқаша көрінеді. Ресми құжаттарға сәйкес, Vitol мұнай трейдерлері конкурстық рәсімдер барысында "ҚазМұнайГаз" үшін барынша тиімді шарттарды ұсыну есебінен Қашаған және Теңіз кен орындарындағы қазақстандық үлесті қоса алғанда, мұнайдың болашақ жеткізілімдері есебіне аванс беру бойынша "ҚазМұнайГаз" тендерінде жеңіске жетті.
Қазақстанның Бас прокуратурасы бұл мәміле біздің еліміздің заңнамасына сәйкес келді, халықаралық практикада кеңінен қолданылады және "ҚазМұнайГаз" ұлттық компаниясының борыштық жүктемесінің проблемасын шешу үшін балама ретінде мұнайға әлемдік бағаның құлдырауы кезеңінде пайдаланылды деген қорытындыға келді.Сыртқы нарықта тікелей қарыз алу елдің ірі кәсіпорындары мен салық төлеушілерінің бірінің банкроттыққа ұшырау тәуекелін тудырып, кредиттік лимиттер бойынша міндеттемелерді бұзар еді.Қазіргі уақытта міндеттемелердің басым бөлігі орындалды, бұл осы мәміледе ұлттық компания мүдделерінің сақталуын көрсетеді.
Еліміздің Бас прокуратурасының тексеруі нәтижесінде Қазақстаннан экспортталатын мұнай бағасының төмендеу фактілерін анықтаған жоқ.Мұнай экспорты бойынша барлық мәмілелерді салық органдары трансферттік баға белгілеу туралы заңнамаға сәйкестігі тұрғысынан мониторингтейді және бақылайды. Қарастырылып отырған кезеңде Қазақстаннан Еуропа елдеріне экспортқа мұнайдың барлық жеткізілімдері Argus Media және Platt's халықаралық басылымдарының баға белгіленімдеріне байланыстырып, транспаренттік негізде жүзеге асырылды, бұл төмен бағамен елден мұнай экспорттау және қазақстандық мұнай экспорттаушылардың салық салынатын базасын жасанды азайту туралы алыпсатарлықты жоққа шығарады.ҚМГ бұрынғы сауда үйінің еуропалық бөлімшелерінің үшінші тұлғалардың жеке шығыстарын қаржыландыруда айыптаулары да расталмады, өйткені еншілес компаниялардың, атап айтқанда "KazMunaiGaz AG ТН" негізгі қызметті жүргізу үшін шығыстары "ҚМГ СҮ" АҚ Бас компаниясының жыл сайын бекітілетін бюджеттеріне сәйкес жүзеге асырылды, оның бюджеті өз кезегінде ҚМГ бас Ұлттық компаниясының деңгейінде бекітілді.
Сонымен қатар, ҚМГ-нің еуропалық "еншілес" қаржылық есептілігін жыл сайын әлемге әйгілі Ernst&Young компаниясы аудиттеді, ол аудиторлық есептерді ескертулерсіз шығарды.
Сондай-ақ, Қазақстанның Бас прокуратурасы елдің мұнай-газ активтерін сатып алу-сату бойынша заңсыз мәмілелерге қатысты айыптауларды талдады.
2010-2013 жылдары Швейцария прокуратурасы бірқатар қазақстандық мұнай-газ активтерін ("СНПС-Ақтөбемұнайгаз" акцияларының мемлекеттік пакетін сату, "ҚазҚұрылысСервис" және Kazakhstan Petrochemical Industries компанияларын жекешелендіру, "Маңғыстаумұнайгаз"компаниясының акцияларын сатып алу-сату) сату жағдайларына тергеу жүргізді.Сонымен қатар, Қазақстанның құқық қорғау органдары швейцариялық әріптестеріне осы мәселеде барлық қажетті көмек көрсетті. Материалдарды жан-жақты зерттеу ешқандай заң бұзушылықтар анықталған жоқ және 2013 жылдың соңында тоқтатылды.
Бас прокуратура ұсынған тексеру нәтижелерін назарға ала отырып, Мәжіліс депутаттары осындай теріс жарияланымдарға дер кезінде ден қою және қажетті ақпаратты ұсыну қоғамға экономика салаларының дамуы туралы объективті түсінікке ие болуға мүмкіндік беретініне, сондай-ақ елдің инвестициялық тартымдылығын арттыруға ықпал ететініне сенім білдірді.
#прокуратура #мұңай #депутат #Мәжіліс #сауал
