AERC Beta LLP бас директоры және Tengenomika телеграмм-арнасының авторы Ғалымжан Айтқазин Ауғанстандағы ағымдағы жағдай көрші елдер үшін және жалпы өңір үшін бірнеше себептер бойынша теріс фактор болуы мүмкін екенін атап өтті.
"Біріншіден, "Талибан" басшыларының кейбір бұқаралық ақпарат құралдарында айтылған биліктің инклюзивтілігі мен гендерлік теңдікке қатысты Достық мәлімдемелеріне қарамастан, көптеген елдерде тыйым салынған ең алдымен "террористік" ұйым туралы ой түсініксіз болып қала береді. Сонымен қатар, қозғалыстың өзі орталықтандырылған басқару жүйесі деп айту қиын, оны белгілі бір аймақтарда билік алған дала командирлері түрінде жергілікті өзін-өзі басқарушылар тобы көбірек көреді", - деп түсіндірді ол.
Екіншіден, Айтказиннің пікірінше, Ауғанстаннан келген босқындардың кезекті көші-қон толқыны өңірдегі жаңа гуманитарлық дағдарысты уәде етеді, ол көрші елдерге сөзсіз әсер етеді. Ауғанстан енді COVID-19 бақылаусыз таралу ошағына айналуы мүмкін, өйткені санитарлық-эпидемиологиялық жағдай қазіргі кезде жаңа басшылар үшін де, азаматтар үшін де басымдық болып табылмайды.
Үшіншіден, террористер билікті басып алғаннан кейін, ел тұрақсыздықтың, есірткі трафигінің, адам саудасының және қару-жарақтың заңсыз айналымының одан да үлкен көзі болады.
"Ауғанстан экономикасы қазір саяси тұрақсыздықтан туындаған терең дағдарысты бастан өткеріп отырғаны анық және қазіргі уақытта елдер арасындағы тауар айналымына қалай әсер ететінін сандық бағалау қиын. Әрине, бұл жағдайлар бүкіл Оңтүстік Азияның инвестициялық климатына теріс әсер етеді, бірақ инвесторлардың Қазақстаннан кетуі туралы қорытынды жасауға әлі ерте. Ауғанстандағы жағдай әзірге жергілікті проблема болып қалуда және оқиғалардың одан әрі дамуын болжау қиын. Өз кезегінде Қазақстандағы саяси және экономикалық жағдай тұрақты болып қалуда", - деп атап өтті ол.
Сонымен қатар, тәуелсіз экономист Александр Юрин маңызды экономикалық өзара байланыстардың және іс жүзінде нөлдік тауар айналымының болмауынан Ауғанстанда болып жатқан оқиғалар Қазақстан экономикасына тікелей әсер етпейді деп санайды.
Оның пікірінше, Ауғанстан өз проблемаларын онымен тікелей шекаралас және тығыз экономикалық байланысы бар басқа Орталық Азия мемлекеттеріне "экспорттай" бастауы мүмкін. Ал бұл Қазақстан экономикасының жекелеген салаларына қалыпты теріс әсер етуі мүмкін. Бұл ретте, егер Ауғанстаннан босқындардың бақылаусыз ағыны басталса, Қазақстан әлеуметтік шиеленістің өсуіне тап болуы мүмкін.
"Осы елдегі тұрақсыздық жағдайында Ауғанстанмен қазақстандық тауар айналымы көлемінің біршама төмендеуі күтілуде. Сонымен қатар, олардың арасындағы сауда көлемі таза символдық болып табылады: 2020 жылдың қорытындысы бойынша Ауғанстанға Қазақстанның сыртқы сауда айналымының 0,7%-ы ғана келді. Сондықтан Ауғанстандағы жағдайдың өзгеруі жалпы Қазақстанның сыртқы саудасының құрылымы мен көлеміне қандай да бір елеулі әсер етпейді", -деп түсіндірді ол.
Қазақстанның инвестициялық ахуалына келетін болсақ, Юрин әсіресе шикізат сегментінде өз қызметін жүргізетін инвесторлар өңірдегі шиеленістің өсуіне байланысты Қазақстандағы жобаларын қысқартуы екіталай деп санайды.
"Cонымен қатар, портфельдік инвесторлар қазақстандық бағалы қағаздарға салынған салымдарға аса сақтықпен қарайтын болады", - деп түйіндеді ол.
